با توجه به تعداد بالای علاقه مندان به فیلم های مستد, مدت هاست این دسته فیلم ها مدتیست جای خود را در شبکه های تلویزیونی کرده اند. منابع زیادی برای دسترسی به فیلم های مستند وجود دارد اما متاسفانه اکثر آن ها به زبان انگلیسی و از شبکه های غیر رایگان ماهواره ای نظیر history channel , Discovery channel , BBC , National Geographic و … پخش میشوند. اما از آنجا که دسترسی به این شبکه ها برای کاربران از داخل ایران بسیار سخت است؛ و از طرفی همه علاقه مندان به ژانر مستند, به زبان انگلیسی مسلط نیستند؛ شبکه های تلویزیونی فارسی زبان داخلی و خارجی اقدام به تهیه ؛ دوبله و پخش این مستند ها نموده اند. در ادامه برخی از آن ها را بررسی خواهیم کرد.
این شبکه تلویزیونی که از سال 1388 فعالیت خود را بصورت آزمایشی شروع کرد درباره خود در وبسایت رسمی شبکه مستند چنین میگوید: شبکه مستند سیما، یک شبکه دیجیتال بیست و چهار ساعته و تخصصی با هدف تولید و پخش فیلم های مستند است. این شبکه از سال ۱۳۸۸ به شکل آزمایشی و از سال ۱۳۸۹به شکل رسمی کار خود را با تمرکز بر سینمای مستند آغاز کرده و از اواخر سال ۱۳۹۴ به طور همزمان مجهز به سیستم پخش SD و HD شده است. این شبکه در صدد تبيين و ترويج بصيرت دینی، معرفی راههای ايجاد جامعه سالم، تبيين لزوم هويت ايراني اسلامی و ارائه تصویری واقعی از جامعه، با هدف اصلاح و نمایش ظرفیت های تاریخی، فرهنگی، قومی و مذهبی اقصی نقاط میهن اسلامی مان می باشد. شبکه مستند علاوه بر پیگیری اهداف فوق الذکر بر آن است تا به عنوان یک شبکه تخصصی و پایگاه فیلم های مستند و مستند سازان، زمینه سازماندهی، آموزش و گسترش فرهنگ مستندسازی و حمایت از فیلم سازان عرصه مستند را در کشور فراهم آورد. مستندهای گردشگری و مرجع بودن این شبکه در تولید و انتشار مستندهای این حوزه از دیگر ماموریت های شبکه مستند است که موفق شده در كنار فرهنگ سازی و رشد روحيه تحقيق و پژوهش در حوزه مستند، بخش سرگرمی و اطلاع رسانی را نیز تقويت نماید. فیلم های مستند این شبکه با توجه به قوانین سازمانی و داخلی, سانسور میشوند و بنا به اظهار بسیاری از کاربران؛ مستندهای تاپ و جدیدی نیستند. با اینحال این شبکه طرفداران خاص خود را دارد و بعضا مستندهای ایرانی خوبی را پخش میکند.
تعداد کمی از شبکه های ماهواره ای فارسی زبان نیز اقدام به دوبله و زیر نویس کردن فیلم های مستند روز دنیا نموده اند که در ادامه برخی از آنها را بررسی خواهیم نمود:
شبکه تلویزیونی BBC یکی از شبکه های تولید کننده میباشد که خود شاخه های مختلف خبری و سرگرمی مختلفی را شامل میشود. بخش فارسی بی بی سی علاوه بر تولیدات خود این شبکه؛ مستند های تولید شده توسط سایر شبکه ها را نیز در لابلای برنامه های خود پخش میکند. برخی از از معروف ترین مجموعه مستند های این شبکه مستند زمین ؛ مستند خانه و مستند تخت گاز میباشند.
شبکه تلویزیونی نشنال جئوگرافیک فارسی در سال 1391 راه‌اندازی شد. دو سال بعد به دلیل اعلام نشده‌ای متوقف شد. این موضوع در صفحه فیسبوک این شبکه به اطلاع عموم رسیده بود. از دهم شهریور ۱۳۹۶، این شبکه از ساعت ۸ شب به وقت ایران پخش برنامه‌های خود را مجدد آغاز کرد و از در دی ۱۳۹۸، پخش برنامه هایش برای بار دوم از ماهواره پر پارازیت یوتلست قطع شد.
شبکه تلویزیونی من و تو نیز یکی از شبکه های تلویزیونی فارسی زبان است که ابتدا شبکه ای مجزا برای پخش مستند راه اندازی کرد. اما دو سال بعد شبکه های پخش مستند و پخش برنامه های سرگرمی خود را ادغام کرد. این شبکه در حال حاضر یکی از برترین شبکه های پخش فیلم و سریال های مستند به زبان فارسی میباشد.
قدیمی ترین سایت و مرجع دانلود فیلم های مستند دوبله فارسی پخش شده از شبکه های ماهواره ای فارسی زبان, سایت شناخته شده تی وی مستند به آدرس اینترنتی https://tvmostanad.com میباشد. این سایت از سال 1388 فعالیت خود را آغاز کرد و با آرشیو کردن همه مستندهای پخش شده بالغ بر 7000 عنوان مستند را در آرشیو بزرگ و کامل خود جای داده است. TVmostanad با دسته بندی موضوعی بینظیر خود تجربه ای لذتبخش را برای کاربران خود فراهم نموده و با قدمتی بیشتر از شبکه مستند صدا و سیما, امروز یکی از پیشتازان عرصه ارائه فیلم های مستند در کشور میباشد.
این سایت علاوه بر جامع و کامل بودن آرشیو و دسترسی پذیری عالی مستندها؛ با پشتیبانی بسیار خوب خود از کاربران؛ کسب نماد اعتماد الکترونیکی و پاسخگویی سریع, نشان داده بر خلاف اغلب سایت های ایرانی؛ اهمیت زیادی برای رضایت کاربران خود قائل است.
